?)مردم واری : یعنی داشتن مقیاس و اشل انسانی و به عبارتی دیگر مردمواری یعنی رعایت تناسب میان اندامهای ساختمان با اندامهای انسانی و توجه به نیازهای او در کار ساختمان سازی است .معماری ایرانی افراز یا بلندا را به اندازه بلندی انسان گرفته و روزن و روشندان را چنان می آراسته که فروغ خورشید و پرتو ماه را به اندازه ی دلخواه به درون سرا می آورده .
?) پرهیز از بیهودگی : در معماری ایرانی تلاش می شده کار بیهوده در ساختمان سازی نکنند معماران معتقد بودند که هر کاری که انجام می شود باید دارای بهرهای باشد .
?) اصل خود پسندگی یا خود کفایی : سعی می کردند که هر چیز را که در اختیار دارند استفاده کنند معماران ایران بر این باور بودند که ساخت مایه باید بوم آورد باشد. به گفته دیگر فراورده محصول باید همانجایی باشد که ساختمان با مصالح ساختمانی ساخته می شود و تا آنجایی که شدنی است از امکانات محلی بهره گیری شده است که اینو موضوع عمدتا به این دو دلیل ختم میشود.
الف) بدین گونه کار با ساخت و شتاب بیشتری صورت می گرفت.
ب) ساختمان با طبیعت پیرامون ساز وارتر است و هنگام نوسازی آن همیشه ساخت مایه آن در دسترس بوده است.
البته استثنایی هم وجود داشته مثلا برای ساخت کاخ آپادانای شوش به دلیل عدم وجود چوب مرغوب از جبل عامل لبنان چوب را وارد کردن
?)درون گرایی : اصولا در ساماندهی اندامهای گوناگون ساختمان و بویژه خانه های سنتی باورهای مردم بسیار کارساز بوده است. یکی از باور های مردم ایران ارزش نهادن به زندگی شخصی و حرمت آن و نیز عزت نفس ایرانیان بوده است که این امر موجب شده که معماری ایرانی درون گرا ساخته شود . معماران ایرانی با ساماندهی اندامهای ساختمان در گردا گرد یک یا چند میان سرا ساختمان را از فضای بیرون خانه جدا می کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می داد . خانه های درون گرا در اقلیم گرم و خشک همچون بهشتی در دل کوی هستن فضای درون گرا مانند آغوش گرم و بسته است و از هر سو رو به درون دارد .
++++=هشتی : نوعی انحنا یا برجستگی که میان فضاها قرار می گیرد.
درون گرایی اصولا در مناطق گرم و خشک به دلیل از بین بردن گرما و تابش خورشید و در منا طق کویری گرم و در مناطق سرد هم به گونه ای کاربرد دارد . البته خانه های برون گرا نیز در بعضی از مناطق ایران ساخته شده اند مانند کردستان و لرستان و شمال ایران یا کوشکهای میان باغها . (کوشکها : ساختمانهای برون گرا هستند که که گردا گرد آنها باز بوده و در هایی رو به بیرون داشت ) .
معماری درون گرا عمدتا در سرزمین های میانی و در مناطق گرم و خشک ایران به کار رفته که خود پاسخ در خوری برای خشکی هوا و بادهای آزار دهنده و شنهای روان و آفتاب تند بوده است .
?) نیارش: واژه نیارش در معماری ایران بسیار بکار رفته است نیارش و داشتن ایستایی و فن ساختمان و ساخت مایه شناسی گفته می شده است.
معماران گذشته به نیارش ساختمان بسیار توجه می کردند و آن را از زیبایی جدا نمی دانستند . آن ها با تجربه ی خود به اندازههایی برای پوشش دهانه ها و جرز ها دس یافته بودند که همه به پایه نیارش به دست آمده بود.
+++=دوره سلجوقی: عصر طلایی و عصر ارزانی
((داریوش در کتیبه خود اقرار می کند که سنگ ترا شان را از یونا آورده که سرعت و مهارت و هزینه کمتر از عوامل آن است ))
